نرگس باجغلی در کتاب Iran Reframed: Anxieties of Power in the Islamic Republic «ایران دوباره قاب بندی شده: اضطراب قدرت در جمهوری اسلامی» نگاهی دارد به تولیدات رسانهای مورد حمایت نظام جمهوری اسلامی از درونِ آن. گزارش باجغلی، استادیار مطالعات خاورمیانه در دانشکده «مطالعات پیشرفته بینالمللی» در دانشگاه جانز هاپکینز، گزارشی است شخصی از سه نسل مختلف از تولید کنندگان رسانههای وابسته به بسیج و سپاه پاسداران. باجغلی نشان میدهد که این فیلمسازان، گرچه همگی مرتبط با رژیم هستند، اما تکصدا نیستند و غالباً نه فقط در مورد آینده رسانهها در جمهوری اسلامی بلکه نسبت به آینده خود جمهوری اسلامی نیز اختلاف نظر دارند.
کتاب باجغلی بیشتر شبیه به یک رمان است تا یک گزارش بر اساس یک دهه تحقیق میدانی در زمینه بررسی آداب و رسوم مردمی در ایران. با این حال کتاب «ایران دوباره قاب بندی شده: اضطراب قدرت در جمهوری اسلامی» کمبودی در ارائه جزئیات یا ایجاد احساس عجولانه در طرح مسائل ندارد. باجغلی عوامل مختلف موجود برای تولید رسانهای را در ایران شناسایی میکند. روابط شخصی وی با فیلمسازان، در طول سالهایی که مشغول ساخت فیلماند، این اطمینان را به خواننده میدهد که نظرات ارائه شده در کتاب صادقانه است و از نوع تبلیغاتی نیست که برای گفتن به افراد خارجی به آنها آموزش داده باشند. یک امتیاز اضافی کتاب این است که خواننده با مطالعه برخوردهای جذاب باجغلی در ایران با اشخاص، بصیرتی ارزشمند و فریبنده درباره عملکرد درونی جمهوری اسلامی به دست میآورد.
یک بینش ویژهای که در این کتاب به چالش کشیده میشود، مربوط به تصویری کاریکاتوری است که غربیها هنگام مواجهه با جمهوری اسلامی از آن دارند. باجغلی در روایت خویش «نسل قدیمی» و «نسل جوان» را در بسیج و سپاه پاسداران مقابل هم میگذارد. نقطه جدایی این دو نسل ناشی از مشارکت نسل قدیمی در جنگ ایران و عراق است. نسل قدیمی تر حضور در بسیج یا سپاه پاسداران را مسئله مرگ و زندگی خود میدانست؛ ولی امروز حضور نسل جوان را در بسیج و سپاه کاملاً ناشی از عقاید ایدئولوژیکی و فرصت طلبی میداند؛ و نسل جدید به نوبه خود میگوید نسل قدیمی ارتباط با ارزشهای خود را از دست داده است. اوج نمایش این شکاف نسلی را میتوان هنگامی دانست که بسیاری از اعضای نسل قدیمی در تظاهرات بعد از انتخابات سال ۱۳۸۸ شرکت کردند، در حالی که نسل جوان بسیجی و پاسداران مشغول سرکوب آنها بودند. باجغلی در روایت خود غالباً به موضوع تحول نسل قدیمی برمیگردد که بسیاری از آنها اکنون همسو با جنبش اصلاحات شدهاند. خواننده در مییابد که همراه با تکامل باورهای نسل قدیمی، رویکردهای آنها به تولیدات رسانهای نیز تکامل یافته است. بعد از ارائه همه این پیش زمینهها، نرگس باجغلی با اختلاف ایجاد شده میان نسلهای پیرتر و جوانتر نشان میدهد که برداشت آنها در طیف وسیعی از موضوعات متفاوت است: از آنچه باید مورد حمایت بسیج و پاسداران باشد تا نحوه تولیدات رسانهای.
باجغلی در مورد اختلاف بین نسلها به جزئیات میپردازد؛ و نیز به کالبدشکافی نظرات گوناگون در مورد چگونگی ارائه جنگ ایران و عراق در رسانهها، زیرا بسیاری از شرکت کنندگان در جنگ معتقدند تصویری که رژیم از تجربه آنها به دست میدهد دقیق نیست. نویسنده نظرات متفاوت نسبت به کارایی تبلیغات دولتی و نیز نحوه تلاش رژیم برای پنهان کردن دخالتش در رسانهها را نشان میدهد. او به رواج رسانههای اجتماعی امروز در ایران میپردازد و توضیح میدهد که چگونه رسانههای رژیم سعی میکنند متناسب با زمان حرکت کنند. نویسنده کتاب خود را با این بحث پایان میدهد که چگونه هر دو نسل در قالب ملی گرایی مقاصد خود را ارائه میدهند. به این ترتیب است که نویسنده به سوال اصلی باز میگردد که توضیح نظرات گوناگون در تولیدات رسانههای رژیم است: چگونه جمهوری اسلامی از رسانهها برای زنده نگه داشتن “نظام انقلابی” استفاده میکند؟ به علاوه نویسنده نشان می دهد که چگونه پاسخ به این سوال همچنان حل نشده باقی مانده است؛ درست مثل بسیاری مسائل دیگر که دولت و جامعه ایران با آن روبرو هستند.
یادداشت ویراستاران: امیدواریم این بررسی کوتاه برای شما جالب باشد. اگر مایلید در مورد تحولات و تولیدات رسانهای در ایران بیشتر بدانید، مقالات ما را در مورد «نمایش در ایران»، «تلویزیون در ایران: یک تاریخ شفاهی٬ مصاحبه ویدیویی با دکتر کامبیز محمودی درباره نقش وی در تاسیس تلویزیون در ایران» را بخوانید.